معلمان چگونه مي‌توانند سندرم اسپرگر را تشخيص دهند؟

SensesCultural:سندرم اسپرگر نوعي از اختلال اتيسم با عملكرد بالا است. سندرم اسپرگر در طبقه‌بندي‌هاي اختلال عصبي و تكاملي قرار مي‌گيرد. از هر ١٠٠٠٠ كودك ٤٨ كودك و تقريبا يك از هر ٢٠٠ كودك به سندرم اسپرگر مبتلا هستند. ميزان شيوع اين سندرم در هر دو جنس وجود دارد اما در جنس پسر بيشتر از دختر است. از هر ٤ پسر يك دختر به سندرم اسپرگر مبتلا است. اگرچه ميزان ابتلا به اين سندرم امروزه روبه افزايش است.

دلايل ابتلا به سندرم اسپرگر؛
با وجود تحقيقات  فراوان هنوز علت خاصي براي ايجاد سندرم اسپرگر مشخص نشده است. اگر چه محققان  علت‌هاي ژنتيكي را در بروز آن نيز در كنار عوامل متعدد ديگر موثر مي‌دانند اما به طور صد درصد نمي‌توانند صرفا به نقش ژن به عنوان علت اصلي اين اختلال اشاره كنند. عوامل متعددي در ايجاد سندرم اسپرگر موثر هستند عواملي چون مشكلات دوران بارداري، عوامل محيطي چون آلودگي هوا نيز به عنوان عوامل احتمالي موثر مطرح شده‌اند. سال‌ها بحث‌هاي بسياري در زمينه تاثير عوامل ديگر چون واكسن، رژيم غذايي، فلورايد موجود در آب نوشيدني، آنتي‌بيوتيك‌ها، مطرح شده به ويژه ذهن بسياري از والدين داراي كودكان با سندرم اتيسم و اسپرگر را به خود مشغول كرده است، در حالي كه هنوز به لحاظ علمي ثابت نشده و يا بهتر بگوييم تاثير اين عوامل در اين سندرم اسپرگر رد شده است.

تشخيص سندرم اسپرگر؛
تقريبا رفتار كودكان مبتلا به سندرم اسپرگر مانند افراد عادي ديگر است با تفاوت‌هايي كه در اين بخش به آن پرداخته مي‌شود. تفاوت‌هايي كه حاصل  وجود سيگنال‌هاي خاص در اين كودكان است كه آنها را در مقایسه با کودکان دیگر حساس‌تر مي‌كند.

برخي از علايم سندرم اسپرگر به شرح زير است: 

• تاخير در تكلم و محدوديت در بكار بردن كلمات
• عدم تماس چشمي و يا تماس چشمي كم با والدين و اطرافيان
• حساسيت نسبت به صدا و ساير مشكلات حسي: اين كودكان به شدت نسبت به صدا حساس هستند و اين حساسيت در برخي از كودكان شامل دردهاي فيزيكي، حساسيت به لمس، بو، طعم و مزه هم مي‌شود.
• معمولا كلمات را طوطي وار تكرار مي‌كنند تا اينكه از خودشان جمله‌اي بسازند.
• كمبود تمركز و دقت
• ناتواني در پيش‌بيني رفتار، اين كودكان معمولا مشكلاتي در زمينه درك و فهم(علت و معلول) دارند و پاسخ‌هاي عاطفي‌شان مانند افراد ديگر نيست.
• گاهي اوقات برخي از رفتارهاي كودكان اسپرگر ناشي از خشم نيست و بخشي از طبيعت و يا واكنش‌هاي عادي آنها محسوب مي‌شود در حالي كه افراد ديگر آنها را به اشتباه خشم و پرخاشگري تعبير مي‌كنند.
• ناتواني در درك استعاره و مثال‌ها؛ كودكان اسپرگر قادر به درك جوك، طعنه، طنز، استنباط نيستند.
• مشكل در بروز احساسات و عواطف؛ راه رفتن در اتاق و يا ايستادن و با صداي بلند فرياد‌زدن، تكان‌دادن دست‌ها.
• عدم تمايل به تعامل اجتماعي
• كودكان اسپرگر به تاريخ، جغرافيا، نقشه، جانور شناسي و جمع آوري اشيا ء علاقمند هستند و برعكس به رياضيات علاقه چنداني ندارند.
• معمولا مشكلاتي در مهارت‌هاي حركتي ريز دارند مانند بستن دكمه‌ها و بند كفش، از طرفي حافظه خوبي براي اطلاعات دارند و واژگان لغات خوبي دارند كه گاهي آوقات از هوش متوسط آنها بالاتر است.( البته در كودكان اسپرگر متفاوت است).

كمك به كودكان اسپرگر در كلاس:

• كمك و حمايت كودكان اسپرگر از طريق درك و فهميدن آن‌ها امكان‌پذير است. چيزي كه معلمان اين كودكان بايد به آن توجه كنند.  اين كار مانع از  تفسير اشتباه رفتارهاي كودك در كلاس درس مي‌شود.  به عنوان مثال در صورتي كه كودك اسپرگر با كودكان ديگر در كلاس دچار مشكل شود ، اگاهي معلم نسبت به مشكل كودك و درك او از رفتار كودك منجر به قضاوت اگاهانه‌تر مي‌شود و بهتر مي‌تواند رفتارهاي كودك اسپرگر را كنترل كند.

• نكته بسيار حائز اهميت اين است كه كودك اسپرگر متوجه تغيير رفتار خود نسبت به كودكان ديگر و چالش‌هايش مي‌شود كه منجر مي‌شود از شرايط موجود خودش رنج ببرد و حتي منجر به سرخوردگي او شود. اين سرخوردگي منجر به بروز رفتارهايي مي‌شود كه حاصل آن محرك‌های محيطي است مانند صدا در كلاس، لمس از طرف كودك ديگر، و يا طعم غذايي كه خورده است. تحريك‌ها به صورت رفتارهاي منفي ناخواسته كودك مي‌شود مانند دويدن، بداخلاقي، فرياد زدن.
• بيشتر كودكان تمايل دارند كه كار، فعاليت، بازي يا نقاشي و كتاب و… را به پايان برسانند اما كودكان مبتلا به اسپرگر تمايلي به استفاده از دستورالعمل در بازي، درس و مطالعه و… معمولا تمركز كافي براي انجام دادن كارهايشان ندارند.

نكاتي كه  معلمان بهتر است آن را بدانند؛

• افزايش آگاهي و دانش در مورد اختلال اسپرگر.
• بعد از ثبت نام كودك اسپرگر و قبل از شروع سال تحصيلي بهتر است معلم با والدين كودك از نزديك ملاقاتي داشته باشند و در مورد كودك و پيشنه‌اش و رفتارهاي او بيشتر بدانند. اين كار لازمه‌اش ايجاد رابطه گرم و توام با اعتماد بين معلم و والدين است. با اين كار معلم در طول سال تحصيلي با شناخت كافي نسبت به كودك اسپرگر او را حمايت مي‌كنند و از طريق مشورت با والدين و استفاده از مشاركت آنها در حل مشكلات درسي و تربيتي در واقع مشكلات رفتاري كودك كنترل خواهد شد.

• آگاه كردن كودكان و همكلاسي‌هاي كودك اسپرگر و آماده‌كردن فضاي كلاس براي پذيرش دو طرفه بين همكلاسي‌ها و كودك اسپرگر و برعكس.
• برگزاري كلاس‌هاي آموزشي و دعوت از روانشناس براي معلم و والدين.
• معمولا والدين كودكان اسپرگر و اتيسم نسبت به اجتماع منزوي هستند و نياز به همدلي و درك عميق دارند كه محيط مدرسه مي‌تواند نقش بسيار موثري در حل و يا كاهش اين حس داشته باشد چرا كه كودك ساعات طولاني را در مدرسه سپري مي‌كند و اگر اين ساعات توام با ارامش و اموزش باشد والدين و كودك اسپرگر اضطراب و استرس كمتري را تجربه خواهند كرد.
• مریم جباری
  روانشناس بالینیتذکر: هر گونه برداشت و نقل از این مطلب باید با اجازه مکتوب از بنیاد SensesCultural باشد و نقل بخش یا متن کامل این مطلب در هر شکل آن(‌اینترنتی، چاپی و …) ممنوع و حق پی‌گرد قانونی برای بنیاد محفوظ است.